Merhaba bu yazımda hepimizin adını sıklıkla duymuş olduğu bir problem çözme tekniği olan PARETO ANALİZİ’nden bahsedeceğim. Değişen dünya şartları ve gelişen teknoloji olumlu sonuçlar doğurduğu gibi bazı problemleri de karşımıza çıkarır. Bizler, ihtiyaçlarımızı karşılayabilmek ve görev, sorumluluklarımızı yerine getirebilmek için sorunlarımıza çözmeye çalışırız. İşte bu noktada neredeyse hepimizin yapmış olduğu bir hata var. Tüm sorunlarımızı aynı anda çözmeye çalışmak. Bu durum bizi çözüme götürmek yerine genellikle daha büyük bir çıkmaza götürür. Problemlerimizi önceliklere göre çözmemiz gerekir. Tam bu noktada bize en büyük faydayı Pareto Analizi sağlar. Pareto Analizinin nasıl ortaya çıktığını ve nasıl uygulandığı inceleyelim.
19. yy’da ünlü sosyal bir bilimci ve ekonomist Wilfredo Pareto ‘ya göre az sayıdaki önemli unsur problemlerimizin neredeyse tamamına sebebiyet verir. Pareto Analizi, önemliyi önemsizden ayırt etmemizi sağlayarak problemlerimizi daha kolay çözmemizi sağlayan bir araçtır. Matematiksel oran olarak incelendiğinde 3 farklı Pareto kuralı karşımıza çıkar. Bunlar 80:20, 70:30, 90:10 kurallarıdır. Toplum içerisinde en yaygın bilinen ve kullanılan pareto kuralı 80:20 kuralıdır. Wilfredo Pareto’nun bu kuralına göre problemlerimizin kaynakların içerisindeki en önemli paya sahip %80’lik kısmını çözdüğümüzde problemimizin %20’lik kısmını çözmüş oluruz.
Verimliliğin artması, problemin daha kısa sürede çözüme ulaşması Pareto Analizinin bize sağladığı faydalardır. Ayrıca Pareto Analizi sayesinde problemlerimizi görsel olarak da ifade edebiliriz.
Peki Pareto Analizini uygularken hangi adımları izlemeliyiz?
İlk olarak problemlerimizi gözden geçirmeli ve hangi problemimize Pareto Analizi uygulayacağımıza karar vermemiz gerekir.
Ardından problem kaynaklarını ve bunların önem derecelerini belirtmeliyiz. Önem derecelerini belirlerken kaynakları aynı ölçüte göre değerlendirmeliyiz. Bu problemimizin çeşidine maliyet, hatalı ürün sayısı vb. olabilir.
Problem kaynaklarımızın önem derecelerini kümülatif olarak toplamalı ve yüzdelik paylarını belirlemeliyiz. Yüzdelik payları belirledikten sonra, büyükten küçüğe göre sıralamalıyız. Bu sıralamaya göre bir sütun grafiği oluşturmalıyız.
Bu adımları excel kullanarak uygular ve grafik eklersek problemimizi yukarıda bahsetmiş olduğum gibi görsel olarak daha kolay ifade edebiliriz.
Şimdi bir Pareto Analizi uygulayarak vermiş olduğum bilgilerin pekişmesini sağlamaya çalışalım. Ben ülkemizde göz ardı edilemeyecek kadar yüksek oranlarda gerçekleşen iş kazaları konusunda bir pareto analizi uygulaması yapmaya çalışacağım.
(Veriler hayal ürünüdür)
| A FABRİKASI | |||
| İŞ KAZALARI | 0,5 | 0,4 | 0,1 |
| İŞ KAZASI NEDENİ | ÖLÜ SAYISI | YARALI SAYISI | MADDİ ZARAR |
| Çalışma Ortamı | 856 | 3002 | 16000 |
| DOĞAL AFET | 8 | 25 | 7000 |
| ELEKTRİK KAÇAĞI | 56 | 382 | 10000 |
| İSG EKSİKLİĞİ | 5 | 46 | 80000 |
| ÇALIŞANIN HATASI | 42 | 94 | 23000 |
| TOPLAM |
(İş kazaları sütunun yanına yazmış olduğum katsayılar hata sebeplerinin ağırlıkları olup, iş kazası nedenlerinin aynı ölçüt ile değerlendirilmesi konusunda bize yardımcı olacaktır.)
Ölçüt hesaplanırken kullanacağımız formül=
(0,5*ÖLÜSAYISI)+(0,4*YARALISAYISI)+ (0.1*MADDİZARAR)
| İŞ KAZALARI | 0,5 | 0,4 | 0,1 | ||
| İŞ KAZASI NEDENİ | ÖLÜ SAYISI | YARALI SAYISI | MADDİ ZARAR | ÖNEM DERECESİ | YÜZDELİK PAY |
| Çalışma Ortamı | 856 | 3002 | 16000 | 3228,8 | 20,82680238 |
| DOĞAL AFET | 8 | 25 | 7000 | 714 | 4,605530507 |
| ELEKTRİK KAÇAĞI | 56 | 382 | 10000 | 1180,8 | 7,616541208 |
| İSG EKSİKLİĞİ | 5 | 46 | 80000 | 8020,9 | 51,73739446 |
| ÇALIŞANIN HATASI | 42 | 94 | 23000 | 2358,6 | 15,21373145 |
| TOPLAM | 15503,1 | 100 |
Yüzdelik payları büyükten küçüğe doğru sıralamalı ve sütun grafiğini oluşturmalıyız.
Grafikten anlaşıldığı gibi iş kazalarının en büyük sebebi İSG eksiklerdir. Çalışma ortamının uygunsuzluğu ve çalışanın hatası ise iş kazalarına kaynaklık eden en önemli problemlerdir. Bu verilere sahip bir fabrikanın yapması gereken öncelikle fabrikanın İSG eksiklerini tamamlamak, daha sonra çalışma ortamını düzenlemek ve çalışanları bilgilendirmektir. Bu adımları tamamlayan fabrika iş kazalarını büyük ölçüde ortadan kaldırmış olacaktır.
Umarım yazım faydalı olmuştur. Sağlıkla kalın 🙂
ADEL BURGAÇOĞLU 